Enerji ve İklim Teknolojileri - 2022 Yılı Genel Bakış
2022 yılı, Sabancı Topluluğu’nun enerji iş kolunun kurumsal tarihinde, iklim teknolojileri alanında ABD’de gerçekleştirilen yatırım nedeniyle kilometre taşı olmuştur. Sabancı Holding’in %100 iştiraki olarak 2022 yılında kurulan Sabancı İklim Teknolojileri A.Ş.’nin çatısı altında, yurt dışı yenilebilir enerji yatırımları ve başta ABD ve Avrupa merkezli olmak üzere çeşitli girişim sermayesi fonlarına ve start-up’lara stratejik yatırımlar yapılması hedeflenmektedir. Bu yeni şirket, Sabancı Holding’in enerji sektöründeki deneyim ve yetkinlikleri sayesinde erken aşama iklim teknolojilerine yönelerek Topluluğun gelecek portföyünü şekillendirecek çalışmalara odaklanacaktır.
Sabancı Topluluğu enerji şirketleri, zorlu pazar koşullarına rağmen 2022’de güçlü bir finansal ve operasyonel performansa imza atmıştır. Enerji iş kolu, Topluluğun banka dışı büyümesine bir kez daha en büyük katkıyı sağlayarak, önceki yıla göre toplam gelirlerinde %199, net kârda* %154 artış elde ederken, borçluluğunu düşürmeyi başarmıştır. Yine bu dönemde dağıtım ağı yatırımlarının yanı sıra kurumsal müşterilere yönelik güneş panelleri kurulumu çalışmaları ve elektrikli araç şarj istasyonları gibi müşteri odaklı çözümler de ivme kazanmıştır. 2022 yılında Türkiye’deki enerji üretimi faaliyetleri, enerji iş kolundaki büyümede itici güç olurken; Topluluğun dengeli üretim portföyünün yanı sıra üretim filosunun üstün operasyonel mükemmelliği sayesinde yakaladığı verimlilik ve sektörel bilgi birikimi bu başarılı performansı desteklemiştir.
*Tek seferlik gelir/giderler hariç
Ana İşin Korunması ve Büyütülmesi
Türkiye’de faaliyet gösteren Sabancı Topluluğu enerji şirketleri, pazardaki güçlü konumlarını koruyarak geleceğe emin adımlarla yürümektedir. Sabancı Topluluğu; Avrupa’ya kıyasla genç nüfus, hızla artan kentleşme ve hızla yükselen kişi başına düşen elektrik tüketimi gibi son derece olumlu demografik özelliklere sahip Türkiye’de elektrik üretiminden ticaretine, dağıtımdan perakendeye kadar elektrik değer zincirinin özel sektöre açık her alanında faaliyet göstermektedir. Topluluğun enerji iş kolu, beş farklı üretim teknolojisiyle yapılandırdığı 3.727 MW’lık portföye sahip olup 22 milyon tüketiciye elektrik sağlayarak Türkiye elektrik dağıtım ve perakende pazarlarına liderlik etmektedir. Sabancı Topluluğu’nun elektrik üretimindeki portföy yönetimi stratejisi, mevcut kurulu kapasiteden en üst düzey ekonomik değeri yaratmaya odaklanmaktadır. Sektör genelinden daha yüksek performans gösteren, teknolojik olarak çeşitlendirilmiş enerji üretim portföyü, riskleri etkin bir şekilde azaltırken Topluluğun enerji piyasasındaki tüm fırsatlardan yararlanmasını sağlamaktadır.
Sabancı Topluluğu, enerji sektöründeki sürdürülebilirlik odaklı büyüme stratejisi doğrultusunda 2022 yılında yeni yenilenebilir enerji yatırımlarına öncelik vermiştir. Topluluğun üretim şirketi, Enerji Bakanlığı’nın Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanı (YEKA) ihaleleri kapsamında, Çanakkale ve Aydın’daki 500 MW’lık mevcut iki lisansına ilave olarak Muğla ve Balıkesir’de 500 MW kurulu gücü kapsayan iki lisans daha yatırım planlarına eklemiştir. Ege Bölgesi’nde 1.000 MW’lık ek rüzgar enerjisi kapasitesi yaratmaya hazırlanan şirketin yaptığı türbin tedarik anlaşmaları ise Türkiye ve Avrupa’da yıl içerisinde gerçekleştirilen en önemli yenilenebilir enerji yatırımları arasında yer almıştır.
Enerjisa Üretim 2022 yılında ayrıca, Kayseri’de 65 MW’lık rüzgar enerjisi santrali projesini tamamlarken, Manisa’da 55 MW kurulu güce sahip faal bir rüzgar enerjisi santralini satın almıştır. Bu iki yatırımla şirket, rüzgar enerjisi portföyündeki santral sayısını beşe, toplam kurulu gücünü 332 MW’a, toplam portföyü içerisindeki yenilenebilir enerji payını ise %45’e çıkarmıştır. Tüm yatırımlar tamamlandıktan sonra Enerjisa Üretim, %57’si yenilenebilir kaynaklardan üretim yapan yaklaşık 4,7 GW’lık kurulu güce sahip olacak ve Türkiye’de özel sektörün lider elektrik üreticisi konumunu sağlamlaştıracaktır. Ayrıca, hibrit güneş enerjisi kapasitesini mevcut santrallerine entegre eden şirket, planladığı 150 MW’lık yatırımın 41 MW’ını yıl sonu itibarıyla tamamlamıştır. Kalan kısmı ise 2023 ve 2024 yıllarında peyderpey devreye almayı planlamaktadır.
Faaliyet odaklarından bir diğeri de enerji ticareti olan Sabancı Topluluğu’nun üretim şirketi, 10 yılı aşkın bir süredir enerji ve ilgili emtia ticareti yapmaktadır. Enerjisa Üretim, 2022 yılında elektrik ve doğal gazın yanı sıra 20 ülkedeki iş ortaklarıyla gerçekleştirdiği karbon ve yeşil sertifika ticaretiyle finansal performansını ve pazar konumunu güçlendirmiştir. Bunun yanı sıra; Yunanistan, Bulgaristan, Macaristan, Sırbistan ve Almanya’da ticarete başlayarak faaliyet alanına yeni coğrafyaları eklemiştir.
Topluluğun elektrik dağıtım ve perakende şirketi, yatırımlara desteğin arttığı ve hizmet seviyelerindeki kalitenin yükselmesiyle daha iyi kurumsal yönetişimin teşvik edildiği 2021-2025 dördüncü uygulama döneminde sektördeki kilit konumunu korumuştur. Aralıksız devam eden şebeke yatırımlarıyla müşterilere kesintisiz enerji tedariki sağlanmış ve şebeke kalitesi artırılmıştır. 2022 yılında şirketin dağıtım ağı yatırım harcamaları, bir önceki yıla göre TL bazında %59 artmıştır.
2022 yılında enerji ve emtia piyasalarını pandemi sonrası koşulların yanı sıra Rusya-Ukrayna savaşı şekillendirirken, Avrupa ve Türkiye’de elektrik fiyatlarında belirgin artışlar gözlemlenmiştir. Topluluğun enerji perakende iş kolu, konjonktürel tüm zorluklara rağmen, faaliyet gelirlerini 2022’de yıllık bazda %174 artırmıştır. Şirket, elektrik satış tarafında da müşteri taahhütlerini yerine getirmeyi başarmıştır.
Yeni Büyüme Platformlarına Yatırım
Sabancı Topluluğu’nun Türkiye’deki üretim şirketi, 2045 yılına kadar net sıfır emisyon hedefine ulaşmak için üretim portföyünü dönüştürürken 4 ana bileşenden oluşan bir yaklaşımı benimsemektedir:
- Yeni enerji santrali yatırımlarında %100 sıfır karbon teknolojileri taahhüdü,
- Portföyde yer alan santrallerin mevcut lisansları doğrultusunda hibrit güneş enerjisi merkezlerine dönüştürülmesi
- Doğaya dayalı çözümlerin ve dengeleme teknolojilerinin kullanılması
- Yeşil hidrojen stratejisinin benimsenmesi
Enerjisa Üretim; TÜBİTAK MAM, Aspilsan, Etimaden ve GMKA gibi önde gelen kurumlarla yeşil hidrojen üretimi konusunda iş birliği protokolü yapmıştır. Şirket ayrıca, Türkiye’de özel sektör tarafından gerçekleştirilen ilk yeşil hidrojen üretimine imza atmış; Bandırma Enerji Üssü’nde üretilen yeşil hidrojen, jeneratör soğutmasında kullanılmaya başlamıştır. Bu pilot çalışmayla, Sabancı Topluluğu’nun yeşil hidrojen alanındaki yetkinliğinin artırılması ve önümüzdeki dönemde yürüteceği çalışmalara girdi sağlaması hedeflenmiştir.
Sabancı Topluluğu, enerji sektöründeki sürdürülebilirlik odaklı büyüme stratejisine müşterilerini de dahil etmektedir. Müşterilerine dağıtık üretim, karbonsuzlaşma ve verimlilik çözümleri de dahil olmak üzere sürdürülebilir enerji hizmetleri sunan Enerjisa Enerji Müşteri Çözümleri, enerji performans sözleşmeleri (EPS) aracılığıyla sürdürülebilir ve hizmet tabanlı bir iş modeli geliştirmiştir. Türkiye, özellikle sanayi için kritik önemdeki enerji verimliliği alanında İskandinav ülkelerinin yakaladığı seviyelere ulaşma potansiyeline sahiptir. Bugün itibarıyla toplam dağıtık üretim kapasitesi kurmuş olan Enerjisa Enerji’nin Ali Sami Yen Spor Kompleksi Nef Stadı’ndaki 4,2 MW’lık güneş enerjisi panelleri, bir stadyum çatısına kurulan en yüksek kapasite olarak Guinness rekorlar kitabına girerken küresel ölçekte bir trendin de öncüsü olmuştur.
TOGG’un denkleme girmesi ve Türkiye’nin Paris İklim Anlaşması’nı onaylamasıyla yurt içi elektrikli otomobil ve şarj istasyonu pazarları hareketlilik kazanmıştır. 2023 sonuna kadar Türkiye’de 50.000’den fazla elektrikli aracın yollarda olması beklenmektedir. 2030 yılına gelindiğinde ise ülke çapında 165.000’den fazla şarj istasyonu ile bu sayının 2 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), 2022’nin ilk yarısında yayınladığı “Şarj Hizmeti Yönetmeliği” ile şarj hizmetinin sunulmasına ilişkin usul ve esasları belirlemiştir.
Sabancı Topluluğu’nun enerji iş kolu, odaklandığı iklim teknolojilerine paralel olarak, bir süredir elektrifikasyon ve e-mobiliteyi de kapsamına almıştır. Topluluğun enerji dağıtım ve perakende şirketi Enerjisa Enerji, iştiraki Enerjisa Müşteri Çözümleri aracılığıyla Türkiye’nin ilk ve en hızlı elektrikli araç şarj istasyon ağı olan Eşarj’ın %94 hissesine sahiptir. Eşarj, 2022 yılında kilit bölgelerdeki 495 hızlı şarj istasyonu için Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın ulusal şarj ihalesini kazanmıştır. Eşarj ayrıca, şarj ağını 2022 yıl sonunda bir önceki yıla göre %60’ın üzerinde büyüterek 422 istasyona çıkarmıştır.
Sabancı Topluluğu, Enerjisa markalı şirketleri ile iç pazardaki lider konumunu güçlendirirken, enerji sektöründeki deneyimini küresel arenaya taşımayı da hedeflemektedir. Özellikle, enerji ve iklim teknolojilerini tespit ederek yeni iş alanları yaratmayı planlamaktadır. Bu amaçla, Sabancı Holding’in tamamına sahip olduğu iştiraki olan Sabancı İklim Teknolojileri, başta ABD ve Avrupa olmak üzere çeşitli girişim sermayesi fonları ve start-up’lara yenilenebilir enerji santrali yatırımları ve stratejik yatırımlar yapmak üzere 2022 yılında kurulmuştur. ABD, ulusal ve yerel teşviklerle desteklenen önemli yenilenebilir enerji potansiyelinin yanı sıra enerji ve iklim teknolojilerindeki gelişmiş start-up evreni ile yeni küresel enerji ekosisteminin lider pazarı olarak öne çıkmaktadır.
Girişim sermayesi fonlarına ve start-up’lara yatırım yapan Sabancı İklim Teknolojileri, gelişmekte olan ve gelişmiş pazarlar arasında güçlü bir bağ kurarak gelecek vaat eden teknolojileri desteklemektedir. Şirket, bu yıl Massachusetts Institute of Technology’den (MIT) çıkan ve dünyanın önde gelen start-up’larından ikisine doğrudan yatırım yapmıştır. Bu yatırımlardan ilki olan Commonwealth Fusion Systems, füzyon enerjisi yoluyla küresel enerji endüstrisini temelden değiştirmeyi amaçlayan yenilikçi bir manyetik teknoloji geliştirmektedir. Quaise Energy ise, mevcut jeotermal enerji potansiyelini daha iyi değerlendirebilmek için termik santralleri jeotermal santrallere dönüştürme potansiyeli taşıyan derin sondaj teknolojisi üzerinde çalışmaktadır.
Yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak amacıyla, ABD’de Sabancı Topluluğu ve Sabancı İklim Teknolojileri’nin %100 iştiraki olan Sabancı Renewables kurulmuş; bu kapsamda ilk yatırım olan Houston, Teksas’taki 272 MW’lık güneş enerjisi santrali projesi hayata geçirilmiştir. Aralık 2022’de inşa çalışmalarına başlanan santralin tüm kapasitesinin Haziran 2024’te devreye alınması planlanmaktadır.
Geleceğe Bakış
Tüm iş kollarında sağlıklı bilançosunu koruma odağıyla hareket eden Sabancı Holding’in Türkiye’deki enerji iş kolu, sektöründe güçlü bilanço ve en düşük borç oranıyla öne çıkmaktadır. Enerji iş kolu, sahip olduğu güçlü finansal konumla bir yandan kendi kaynakları ile büyümenin yanı sıra Sabancı Topluluğu’nun finansal performansına da önemli ve sürekli katkı sağlamaktadır. Elde edilen sonuçlar ayrıca, Topluluğun hem yurt içinde hem de yurt dışında sektöre yönelik yatırım iştahını artırmaktadır. Topluluğun dağıtım ve perakende şirketi; e-mobilite, dağıtık üretim ve enerji verimliliği yatırımlarıyla faaliyet alanında Türkiye’nin öncüsü konumundadır. Şirket, dağıtım tarafında en önemli önceliği gördüğü şebeke modernizasyonu alanında en son teknolojileri geliştirmeye ve uygulamaya yönelik çalışmalarıyla sektördeki standartları belirlemektedir.
Sabancı Topluluğu, ABD’nin farklı bölgelerinde, çeşitli ölçeklerde ve teknolojilerde yenilenebilir enerji yatırım fırsatlarını yakından izlemektedir. Sabancı Renewables, önümüzdeki üç-dört yıllık dönem içerisinde karasal rüzgarı ve şebeke ölçeğinde güneş enerjisi projelerinden oluşan 1.000 MW’lık çeşitlendirilmiş bir yenilenebilir portföy geliştirmeyi hedeflemektedir. Sabancı İklim Teknolojileri’nin girişim sermayesi kolu, girişim sermayesi fonları ve start-up’lara yönelik yatırımlarını artırmayı planlamaktadır. Yeni teknoloji ve çözümlerin ortaya çıkmasına, gelişimine ve ticarileşme süreçlerine önemli katkı sağlayan Sabancı Topluluğu, bu sayede mevcut enerji şirketlerinin değerini artırmayı ve Avrasya’da potansiyel iş fırsatlarını değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Türkiye’deki yenilenebilir enerji üretimindeki lider konumunu pekiştirme ve güçlendirme odağıyla yol alan Sabancı Topluluğu, toplam 5.000 MW+ kurulu kapasite hedefi doğrultusunda yaklaşık 1.500 MW’lık bir rüzgar enerjisi portföyü hedeflemektedir. Bu kapsamda, 2024’ün ikinci yarısından 2026’nın ilk yarısına kadar olan dönemde 1.000 MW rüzgar kapasitesinin faaliyete alınmasına yönelik 1,2 milyar ABD dolarlık yatırım planı yapılmıştır. Bir diğer temel odak alanını enerji ticareti coğrafyasını yeni ülkelerle genişletmek olarak belirleyen Sabancı Topluluğu’nun üretim şirketi, Kıta Avrupası’nın tamamında bu alandaki fizibilite çalışmalarına devam etmektedir. Sabancı Topluluğu, son birkaç yıldır İstanbul’daki merkez ofisinde kurulan ve Senkron adı verilen merkezi işletme odasından santralleri izlemek için santral yönetimi, kestirimci bakım, veri hizmetleri ve iş dönüşümü için dijital çözümlere yatırım yapmıştır. Topluluğun enerji üretim şirketi, bu dijital ürünleri, hizmetleri ve uzmanlığı ticarileştirmeyi hedeflemektedir.
Yeşil hidrojen üretimi için daha fazla teknoloji analizi yapılırken, fizibilite ve pazar araştırması çalışmaları da devam etmektedir. Yeşil hidrojende, potansiyel yerinde üretim tesisleri oluşturulabilmesi için yerel müşterilerle iş birlikleri planlanmaktadır. Sabancı Topluluğu ayrıca, ideal lojistik ve üretim çözümleri geliştirilmesi amacıyla Avrupalı muhataplarıyla ilişkiler geliştirmenin yanı sıra Avrupa’ya yeşil hidrojen ihracatı fırsatları üzerinde çalışmaktadır.